1

Wie mer namaal i s Häilig Graab gönd

Los etz! D Häilig-Graab-Chilen gseed uschiinbaar und abechoo uus, amel d fasaade. Si isch halt scho alt; d chäiseri Helena hät si pout vor über tuusig jaar. S rächt portaal isch zueggmuuret. Sarazeener i lange röck und mit turbään schtönd umen und ganz schwaarz verschleiereti wiiber; die lached öis uus. Mer müend uf d oberhäide waarte. Sächs schtadrööt chömed, nämed jedem von öis föif dukaaten ab, schlüüssed s lingg portaal uuf und zeled is ine. Hinder öis trüled s de schlüssel wider ume. D vatter gwardiaan Loysius und sini baarfüesser füered is zum Kalwaariebèèrg, und mer gönd die nüünzä tritt ufe. Dobe waarted vier voornämi hère und grüessed en undertäänig. Häimli schtecked si em e schpänd zue. D franziskaaner fiired e mäss mit öis. Ich heb mini hand sibemaal i s loch ine, won em hèr siis chrüüz gschtanden isch, und bätt jedesmaal es vatterunser. Zwee chräis gänd aa, wo d Mariia und de Johanes gschtande sind, wo de hèr am chrüüz ghanget isch. Das han i nöd gsee, won i s eerschmaal daagsii bi. S gid au schtriit a dèm alerhäiligschten oort. In öiserer aadaacht ghööred mer s chratze; epaar rüppel chèrbed iri nämen und iri wappen i d wand ine. Da gaad öise wüürdig gwardiaan zuen enen überen und maanet s. Da phacked en zwee schtarchi vo dènen under den èèrm und trääged en zrugg zun öis: «Isti grex tua, hic predica!» das häisst, daa sind dini schööffli, daa chasch predige. Mer händ mit offne müüler zuegglueget, und die barbaare sind zrugg zu irem uvoländete wèrch. Uf mitternacht schtömer abe vor s Häilig Graab, wo de gwardiaan wott d hère zu ritter schlaa. D jakobiter aber, wo d kapäle händ, hebed d baarfüesser zrugg mit vil böösen und luute wort. S isch überhaupt en rächte lèèrme i dèm häilige tämpel; me ghöört us allne kapäle mässe singe i verschidne schpraache, griechisch, siirisch, abessiinisch, jorgisch, armeenisch.

Wie de vatter gwardiaan drei zu ritter schlaat

De vatter gwardiaan handlet mit de jakobiter und laad is dän absitzen und ässe. Mer händ chèès und broot und wii mitpraacht. S isch um di dritt schtund am moorge, wo mer töörffed i d kapälen ine, wo s Häilig Graab dinen isch. De baarfüesser, di kümftige ritter, mir drei schwiizer, d hère baarfüesser, allzäme singed mit tröiem hèèrz Veni Creator Spiritus. De vatter gwardiaan zied es schwèrt under sinere chutte füre und git s am ene mitbrüeder. Iez gilt s èèrnscht. D häide gseend das schwèrt nööd, wil ne de gwardiaan regelmèèssig öppis zueschteckt. De vatter gwardiaan läit d alben aa und en choschtliche choor-mantel drüber. Dänn list er der äid voor, wo jede ritter mues schwööre. 1. Jede taag d mäss lose, wänn gglägehäit isch. 2. Liib und läben iisetzen im chrieg gäge di uglöibige. 3. Di häilig chilen und iri

_____________________________

1

Züri zue

Mit liechtem schritt und liechtem hèèrz laufft de Hans Possert über di verschneit Waldegg ine. Und won er um de grooss rank ume chunt, gseed er wiit une und wiit ewègg di mächtig schtadt Züri hinder irne tüürm und muure. D tächer sind verschneit, d schpitztüürm vom Groosse Münschter schtäched ufen in graue himel, d tüürm vom Frauemünschter mit de chüürzere schpitz halted sich zrugg. Hett er na besseri auge, er gsèèch de käiser Karl abeluegen vom Karlstùùrm uf s Frauemünschter. S isch chalt; me waartet uf d wienecht. Aber er hät s duregschtande, au dasmaal. Er isch zrugg und wott pricht bringen em raat, verzele vo de lange, müesälige räis, dur Frankriich, dur d länder vo de Katalaane, vo den Aragoneeser, vo de Kaschtilier, vo de Galiizier schliessli. Verzele wott er, für wèèr ales er pättet hät, z Sant Jakoob im Schtèèrnefäld. Wien er de häilig vereert hät und em en schmutz ggèè uf d zéée. Jedem raatshèr häd er es zäieli mitpraacht und für d kapäle Sant Jakoob a de Siil en fätze vom liicheggwand vom häilige Jakoob. Daas häiltum häd em en pfarer verchaufft, und er isch na woolfel dezuechoo. Sin räissack hanget deet a de wand, näbet em huet mit de pilgermuschle draa.

Fantasiert er? Was isch loos mit em? Er laufft ja nöd mit liechtem schritt über d Waldegg abe. Er hät fieber. Er liit chrank und schwach a dèm taag z Bränngaarten im Schpittel. Nöd im beschte schpitaal, und daa chan er mitrede, wil er uf siim wääg uf Santiaago de Composteela en huuffe hüüser käneggleert hät, hìì und zrugg, gaschthüüser, chlööschter, hèrbèèrge, und eben au schpitööler. Und daas z Bränngaarte isch etz würkli vo de pschäidneren äis.

_____________________________

1

BirniBrief33 wichtig

Was wichtig isch für d zürcher

Epaarmal han i d naachrichte ggloset am radio. Ich ha tänkt, ich ghöör öppis über daas, wo d zürcher beschäftiget. Nu zum täil han i s verschtande.
Verschtande han i, das i de Schwiiz s wichtigscht de schport isch. Am aafang vo de sändig gaat s um politiik, jee zwee sätz pro theema. Was i de wält passiert, was d regierig macht, inträssiert alemaa wenig. I de zwäite helfti vo de naachrichte säged s, öb Bèèrn gäge Züri ggune heb, Basel gäge Lugaano, oder èèndlich, mindschtens zää sätz pro schpììl: D schwiizer sind schportverruckt. In ere bäiz ghöör i emaal äine säge, dèè und dèè heb vor zwänzg jaar dèm und dèm i de sowisoote minuuten in rächten oberen egge inegschosse. Dè wäiss na d näme! Die müend gedèèchnis haa wien öisi bamole.
Im fèèrnsee isch es gliich. Daa chum i eender druus, wil i ja d bilder zum tägscht gsee. D helfti vo de ziit isch für de schport resèrwiert. D schportreporter am fèèrnsee reded au schrifttüütsch, aber en anders als am radio; drum verschtaan i s mäischt.
Wänn s nöd schport sänded, so sänded s kriminaalfäll. Schport und mord – das schiined de zürcher iri liebling. Isch das nöd gschpässig, hoochggachten mbanga?
Nach eme matsch (das isch es fuesballschpììl) im schtadion (das isch de schpììlplatz) zwüschet basler fuesbaler und zürcher fuesbaler sind d aahänger vo de beede mannschaften ufenand loos. Niemert wäiss, werum. Si händ enand wacker uf de grind ggèè. Nachane sind s ggmäinsam i d schtadt ine ggwanderet und händ schiiben iigschlage, auto umgheit, konteiner aazündt, das es für s fèèrnsee e frö˜id gsii isch zum ales dokumäntiere. D zürcher nämed das gèèrn in chauff, wil ne fuesball ebe wichtig isch. Iez wänd s sogaar namaal es schtadion boue, zum d gglägehäite vervilfache.

_____________________________

1

schattebùùrg

«all use!» befil i, so luut i cha. niemert ghöört mi. wil d schtimm tänk scho z schwach isch.       
«umaarm mi!» hän i de frau gsäit, und si häd mi umaarmet. ich hä mini eerm scho nüme chöne bewege. ich well in irnen eerm schtèèrbe, mit irne lieben auge, tänk i. wän i tood seg, früür i. aber iez isch mer weder waarm na chalt – s isch nüüt me.
ich ligg daa und lueg ufe, und ich bi daa obe und lueg abe, wien i daaligg. de liib ghöört mer nüme. er isch tood. d elisabeet ghäisst all lüüt usegaa, und si gönd use. und ich ligg daa und cha nüüt mache.
d elisabeet hät s seelefäischterli uuftaa, das d seel hät chönen useflüüge. de pfaff hät mer na de gott zwüschet d lippe gschteckt ghaa. ich wink de pfaff use, d frau ane, schpöiz de gott wider use, chan en ja nümen abeschlucke, umaarme d elisabeet. «muesch nöd brüele», säg i, «das passiert jedem.» si ghöört s warschiindli nüme, wil i nüme cha rede. aber wän i s gsäit hett, so hett i daas gsäit. und iez lueg i zue. dur d tecki dure. ich ligg daa. mit offnen auge. mit offnem muul. ich wett zrugg dur s offe muul, aber s gaat nöd. d nase! au nöd dur d nase.
und d elisabeet chnüündlet näbet mer und bättet. d elisabeet macht imer s richtig zur richtige ziit.
«mach em d auge zue!» tänk i. chan en tootne tänke? bin i tood? e koomisches gfüül. i hä käs gfüül. s isch rue. s isch lèèr. s isch nüüt.
en uur ziet men uuf. dänn laufft si wider en tag und e nacht. mììch ziet me nümen uuf. miis uurwèrch schtaat schtile.
all chömed wider ine. de pfarer. mit zwee minischtrante. de brueder peregriin. all trucked ine, schiebed d elisabeet uf d siite. schtönd um mi ume: de bùùrgvogt, de bùùrghaupme. de bürgermäischter vo Fäldchirch. d rööt. bürger, bürgerfraue. mini sibe rööt. d diener. d dienschte. d chnächt. d mägt. d soldaate. d chöch und d chöchine. me mues ja reprèsentatiiv schtèèrbe. all sind ggwunderig, lueged mer i s gsicht. ich luege nüme. d elisabeet häd mer d auge zuetruckt. ich gsee s chüschele. i bi plötzli nümen i mir sälber ine; ich  luegen uf mììch abe. ghööre nüüt. all schtuuned mi aa, das häisst miin liib. wie men en gfö̀ö̀rliche käiler aaschtuunet. won iez tood daaliit.

ich luegen uf mich abe. bin ììch daas? tänk schoo. dè wiiss, uuspruucht liib? won i abelueg uf en. isch dèè – tood? tänk schoo. dè liib isch würkli alt und übere. tünn. schmaal. ooni muskle. d huut alt und iigfale. sächzgi. sächzgi isch alt. uuralt.
chönd tooti tänke? alemaa schoo. wi lang bin i scho tood? i diim amt ghöörsch nüme dììr. ales laufft nach voorgaab. ich wäiss, was chunt. me nint mer s hèèrz use und schwäisst s ii in e chapsle. me chochet mi uus, das sich s fläisch lööst vo de chnöche. d inereien und s fläisch chömed i d èèrde. me tuet d chnöchen in es sèèrgli. me träit s sèèrgli uf rütti. deet isch miin schtäi scho gschlage. deet isch mini rue. für eewig.
schtèèrbe hä mer schwiriger voorgschtelt. imer hän i gschtritte. hä tänkt, au daa mües i schtriite. aber ich hä nöd gschtritte. ich bin äifach – us de wält useggwütscht. abegheit wien en pfenig i d opferbüchs. me ghöört e schwachs gling. und fèrtig. ich hä nöd emal e schwachs ggling ghöört. s isch äifach duregsii. nach zwee momänt isch ales z änd. uusgschnuufet und nümen iigschnuufet.

_____________________________

En ggwööndliche soldaat muckt normaalerwiiis nöd uuf gägen en ofizier, gschwige dänn gägen en generaal. De Feelix isch ziviil aaggläit, d schildwach nint trotzdèm schtelig aa und winkt en dure. Em Feelix sini uniform mit de föif schtèèrn reprèsentieri d schtaatsmacht, reklamiert de Qipghop, und si seg imer z trääge. Privaat usegaa seg verbotte, ooni begläitig soowisoo. De Feelix gaat wider i s Dischdsche’, wil er s vom eerschte taag hèèr känt. «Muesch nöd verschrecke, s isch nu mììch», säid er zum patrõ, «setz mi an en tisch mit andere lüüt.» «Würkli? Die wèèred ekä – fröid haa.» «Ich wott blos rede mit ne.» De wììrt lueget zeersch umenand, wo s en am eenschte wüüred akzeptiere. Am ene tisch mit vier gschtantne mane chündt er en aa: «De generaal wott zu öi anehocke.» Und laufft grad devoo. «quschdaq-ba’lu’-’a’?»1 Äine macht e resignierti bewegig, wo säit: «Hock halt ane!» Daas au z säge trout er sich nööd. Zeersch isch emaal rue. De Feelix-Mi’wa’ pschtelt s gliich wie de Pedro siin naachber rächts. Er hät käi aanig, was es isch, en aart e viereggegi pizza mit ineggläiten änden und eme schpiegeläi i de mitti. Der Injiigo uf sinere lingge siite wììrt gliichziitig fèrtig mit siim ässe. Er pschtelt en chiq2. De Feelix säit grad: «tscha’!»3 Der Injiigo weert ab, de Feelix läid em d hand uf der aarm: «thlap!»4 Der ander verschrickt; de Feelix beruiget en: «Mach der kä gedanke, ich zaal s us miim sack.» Er isch froo über siin trans-lingwer. «Bis zfride», säit de viert am tisch, «chunsch emaal öppis zrugg über vom schtaat.» Am liebschte hett de Feelix konteret mit «S isch wie z Züri: alkohool lockeret d zunge», ergänzt aber mit «losch!»5 und zueghörigem handzäiche. Wäret em ässe hät niemert nüüt gsäit, iez hebet de Mi’wa’ sis glaas und prostet jedem zue, und was wott me mache? me prostet halt zrugg. «Muesch duu em schtaat mee gèè, als d überchunsch von em?» lachet de Mi’wa’ über de tisch em vierte zue. «De Carlo isch der èèrmscht von öis», säit de Pedro, «er mues d schtüüren i drei raate zale, wil s sovil isch.»

• 1 qusch-daq-ba’lu’-’a’ ,sitz-lokatiiv-sichsetze-uusrueffokej-fraagsuffix‘ (= ,isch daa frei?‘)
• 2 ,alkohool, schnaps‘
• 3 ,zwäi!‘
• 4 ,nimm!‘ Uf klingoonisch git s kä überflüssegi floskle.
• 5 ,vier!‘

_____________________________