Iiläitig
siite 7
S git ja lüüt, wo mäined, en dialäkt hebi käi gramatik, e schriftschpraach schoo, deet seg ales ggreglet. Das hät öppis. Ggnau ggnaa mues men underschäide zwüschet ere gschribne gramatik und ere gramatik i de chöpf. Wil jedi schpraach e gramatik hät, öb gschriben oder ugschribe. S git käi schpraach, wo käi regle hät. E schriftschpraach hät de voortäil, das men iri gramatik i de schuel leert; e mundaart gaat vo muul zu oor, und di äinzig inschtanz sind d mitmäntsche vom gliiche dialäkt, wo abwiichige gutiered oder ablèèned.
Zììlgruppe
Das büechli isch für verschidni lüüt tänkt. Äimaal für die, wo sich für öise dialäkt inträssiered, gschnäl emal imene zwiifelsfall wänd naaluege, wie s äigetli häisst – oder sött häisse. Dän aber au für die, won öppis wänd wüsse über d äigehäite und d entwicklig vom dialäkt, au hischtoorisch, au über d veränderige. Wiiter git s die, wo züritüütsch leered und sich ggnöier wänd imformiere über forme (z. b. vomene wèrb), über aawändige (z. b. de subjunktiiv), über d worträiefolg im satz, über umschriibige.
Inhalt
S buech isch en aart e gramatik, wo d paragraafe em ABC naa iiggräit sind. Nöd uufggnaa sind probleemloosi sache.
Uufggnaa sind zwiifelsfäll phunkto wortschtelig, phunkto wèrbforme, phunkto subschtantiivpluraal, d bindig vor wokääl, d verschtèrchige, und vor alem au äigehäite, won am verschwinde sind.
Für d ‹schpraacherwèrber› – wie me hüt säit – sind schwirigeri formen uufgfüert, aber au öppe d aareed duu und Sii (au wie me tuuzis macht), d assimilazioone vo de konsonante und d uuflöösig vo den assimilazioone.
Us de schpraachgschicht figuriert wenig; alerdings cha me d chaarte scho für hischtoorisch aaluege, wil der inhalt bald es jarhundert alt isch und nüme ggnau mit em hüttige schtand zämeschtimt.
Au rächtschriibregle (siite 114) sind ggèè, grosso modo nach em Diet 1 dezueane regle zum träne, zu den aafüerigszäiche, zum aposchtrooff, zum bindeschtrich, zum grooss-und-chlii-schriibe. Natüürli chönt me s im ‹Duuden› naaluege; aber soo hät men ales binenand im gliiche büechli.
Naaluege wien im wörterbuech
S naaluege isch so äifach wie möglich ggmacht. De schtoff isch uf artikel vertäilt, und die sind em ABC naa iiggräit. Ringer gaat s also nüme. Wän äim s richtig wort nöd grad in sinn chunt, hät s zhinderscht en uusfüerlichs regischter (siite 205ff.), zum täil wörter, zum täil fachuustrück. Und s ganz buech isch vole verwiis.
Iiggräit isch de schtoff sowiit als möglich under em wort, won es probleem uuftaucht. Theeme figuriered zum täil sogaar i verschidnen artikel, das me nu äimaal mues naaschlaa. Au wänn s büechli drum ticker woorden isch.
Tittel, wo mee als äimaal voorchömed, sind mit eme zuesatz underschide, wo s underprobleem aagit. D chäschtli und d chaarte söled d übersicht erliechtere und s memoriere vom inhalt. Das men e schpraach chön i chäschtli abphacke, mues me drum nöd glaube; si sind blos praktisch.
_____________________________
1 Christian Schmid-Cadalbert (Bearb./Hg.), Schwyzertüütschi Dialäktschrift \ Dieth-Schreibung (Lebendige Mundart 1), Aarau 19862
